Tinh trùng yếu là một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh ở nam giới. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng nhận biết sớm được các dấu hiệu cảnh báo. Nhiều nam giới chỉ phát hiện mình có vấn đề về tinh trùng khi thăm khám hiếm muộn và làm xét nghiệm tinh dịch đồ. Tinh trùng yếu là gì? Làm sao biết mình có vấn đề? Liệu có thể cải thiện được không? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này nhé.
Tinh trùng yếu là gì?
Tinh trùng yếu (hay giảm chất lượng tinh trùng) là tình trạng trong đó tinh trùng không đạt các tiêu chuẩn về số lượng, khả năng di động hoặc hình dạng theo ngưỡng đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Khi một hoặc nhiều chỉ số này thấp hơn mức bình thường, khả năng tinh trùng tiếp cận và thụ tinh với trứng sẽ giảm, làm tăng nguy cơ hiếm muộn – vô sinh nam. Xét nghiệm tinh dịch đồ cho thấy: tỷ lệ tinh trùng di động dưới 75%, tỷ lệ chết và không di động cao hơn 25%; tỷ lệ tinh trùng di động tiến tới dưới 50%, di động tiến tới nhanh dưới 25%. Mỗi lần xuất tinh, lượng tinh dịch thường ít hơn 2ml, số lượng tinh trùng ít hơn 40 triệu con. Trường hợp này gọi là tinh trùng ít.
Số lượng tinh trùng ít, khả năng di động kém, hình thái bất thường,... phản ánh tinh trùng yếu
Nguyên nhân tinh trùng yếu
Sản sinh tinh trùng cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa tinh hoàn, vùng dưới đồi và tuyến yên. Bất kỳ vấn đề nào trong quá trình này đều ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng. Các nguyên nhân thường gặp có thể chia thành ba nhóm chính:
1. Nhóm nguyên nhân bệnh lý
Dưới đây là những bệnh lý có thể dẫn đến tinh trùng yếu:
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm chức năng sinh sản. Dù cơ chế chính xác chưa được xác định rõ, nhưng tình trạng giãn nở bất thường hệ tĩnh mạch quanh tinh hoàn làm tăng nhiệt độ và ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.
- Nhiễm trùng: Các bệnh lý như viêm mào tinh, viêm tinh hoàn hoặc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (lậu, HIV…) có thể tác động xấu đến quá trình sản xuất, làm tổn thương hoặc gây ra sẹo cản trở đường đi của tinh trùng.
- Bệnh tự miễn: Một số trường hợp hiếm gặp, cơ thể tạo ra kháng thể chống lại chính tinh trùng của mình, gây nên tình trạng tinh trùng yếu.
- Khối u: Các khối u có thể làm rối loạn hormone sinh sản. Bên cạnh đó, điều trị ung thư bằng hóa trị - xạ trị cũng gây ảnh hưởng mạnh lên quá trình sinh tinh.
- Mất cân bằng nội tiết tố: Hormone sinh dục đóng vai trò quyết định trong việc sản xuất tinh trùng. Khi các hormone này rối loạn, quá trình sinh tinh sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt.
- Một số loại thuốc điều trị: Có thể ức chế quá trình sinh tinh, dẫn đến tinh trùng yếu hoặc giảm số lượng.
- Nguyên nhân bẩm sinh hoặc di truyền: Các dị tật bẩm sinh ở cơ quan sinh dục, bất thường về nhiễm sắc thể… đều có thể gây ra tình trạng tinh trùng kém chất lượng.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh là một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng
2. Nguyên nhân từ môi trường
Ngoài các yếu tố bệnh lý bẩm sinh hay mắc phải, môi trường sống và làm việc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng. Các yếu tố từ môi trường dẫn đến tinh trùng yếu bao gồm:
- Tiếp xúc với hóa chất độc hại: Phơi nhiễm kéo dài với các chất như toluene, xylene, benzene, thuốc trừ sâu, dung môi công nghiệp, sơn… có thể gây tác động tiêu cực đến quá trình sản xuất tinh trùng.
- Kim loại nặng: Chì và những kim loại nặng khác là yếu tố trực tiếp gây suy giảm chất lượng tinh trùng.
- Tia xạ: Bức xạ ion hóa có thể làm giảm hoặc ngưng hoàn toàn quá trình sản xuất tinh trùng. Sau phơi nhiễm, cơ thể phải mất nhiều năm mới có thể hồi phục.
3. Lối sống và các yếu tố khác
Một số nguyên nhân từ lối sống làm tăng nguy cơ tinh trùng yếu như:
- Lạm dụng rượu bia: Thức uống có cồn khiến nồng độ testosterone giảm và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng tinh trùng.
- Hút thuốc lá: Thuốc lá không chỉ có hại cho sức khỏe nói chung mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe sinh sản.
- Stress, lo âu kéo dài: Những tình trạng này có thể gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng tinh trùng.
- Thừa cân, béo phì: Béo phì không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tinh trùng mà còn gây mất cân bằng nội tiết tố, từ đó ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh.
Dấu hiệu tinh trùng yếu
Bạn nên đi khám ngay khi nhận thấy các biểu hiện lâm sàng bất thường, bao gồm:
1. Tinh dịch loãng, số lượng ít
Tinh dịch loãng như nước vo gạo, mất độ nhớt đặc trưng. Đây là biểu hiện cho thấy số lượng cũng như chất lượng tinh trùng đang bị suy giảm, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản.
2. Tinh dịch bị vón cục
Trong tinh dịch xuất hiện các hạt nhỏ màu trắng giống hạt cơm, bóp nhẹ thấy mịn như bột. Nếu nhận thấy dấu hiệu này, bạn nên đi khám ngay để chẩn đoán chính xác.
Hiện tượng tinh dịch vón cục
3. Tinh dịch đông đặc, chậm hóa lỏng
Ở điều kiện bình thường, tinh dịch sẽ hóa lỏng trong vòng chưa đến 60 phút sau xuất tinh. Nếu tinh dịch không hóa lỏng hoặc chỉ hóa lỏng một phần, điều đó cho thấy tình trạng đông đặc bất thường. Sự bất thường này làm cản trở sự di chuyển của tinh trùng, khiến quá trình thụ tinh trở nên khó khăn hơn.
4. Màu sắc tinh dịch thay đổi
Tinh dịch màu vàng hoặc xanh có thể gợi ý tình trạng viêm nhiễm cơ quan sinh dục như viêm mào tinh, viêm niệu đạo hay viêm tuyến tiền liệt. Tinh dịch có màu nâu hoặc hồng (nghi lẫn máu), kèm theo biểu hiện đau bụng dưới, đau dương vật… có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý liên quan đến đường tiết niệu hoặc hệ sinh dục cần đi khám sớm.
Màu sắc tinh dịch bất thường có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản cần được thăm khám ngay
Chẩn đoán tinh trùng yếu
Khi thăm khám, bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra cơ quan sinh dục ngoài. Đồng thời, bác sĩ sẽ khai thác thông tin về tiền sử bệnh lý, triệu chứng liên quan và thói quen sinh hoạt tình dục. Để có kết luận chính xác, bác sĩ sẽ chỉ định làm xét nghiệm tinh dịch đồ nhằm đánh giá khả năng sinh sản. Mẫu tinh dịch được thu thập và phân tích dựa trên các chỉ số như thể tích, mật độ tinh trùng, khả năng di động và hình dạng tinh trùng.
Để kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ phản ánh đúng tình trạng thực tế, bạn cần kiêng xuất tinh tối thiểu 2 ngày và không quá 7 ngày trước khi lấy mẫu. Khi lấy mẫu cần tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế để tránh gây sai lệch kết quả.
Trong trường hợp tinh dịch đồ ghi nhận các bất thường, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện thêm một số xét nghiệm chuyên sâu để xác định nguyên nhân gây suy giảm chức năng sinh sản, bao gồm:
- Siêu âm tinh hoàn để phát hiện giãn tĩnh mạch thừng tinh, u hoặc bất thường cấu trúc.
- Định lượng hormone tuyến yên và testosterone để đánh giá hoạt động nội tiết.
- Xét nghiệm nước tiểu sau xuất tinh nhằm kiểm tra tình trạng xuất tinh ngược dòng.
- Phân tích di truyền để phát hiện bất thường nhiễm sắc thể.
- Siêu âm tuyến tiền liệt nhằm phát hiện viêm hoặc tắc nghẽn ảnh hưởng đến quá trình xuất tinh.
Thông số | WHO 2010 | WHO 2021 |
Thể tích tinh dịch | >= 1.5ml | >= 1.4ml |
pH | >= 7.2 | >= 7.2 |
Mật độ | >= 15 triệu/ml | >= 16 triệu/ml |
Tổng số tinh trùng | >= 39 triệu | >= 39 triệu |
Tỷ lệ di động | >= 40% | >= 42% |
Tỷ lệ di động tiến tới | >= 32% | >= 30% |
Tỷ lệ sống (%) | >= 58% | >= 54% (không cần thiết khảo sát khi tổng tinh trùng di động >= 40%) |
Hình dạng bình thường (%) | >= 4% | >= 4% |
Tế bào lạ | < 1 triệu | < 1 triệu |
Bảng giá trị tham chiếu kết quả tinh dịch đồ theo WHO
Tinh trùng yếu có con được không?
Tinh trùng yếu có thể chữa được hoặc cải thiện đáng kể tùy từng trường hợp nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách. Việc thăm khám và chẩn đoán chính xác nguyên nhân là bước đầu tiên và rất quan trọng trong điều trị, sau đó sẽ tìm ra phương pháp điều trị phù hợp. Đối với các trường hợp không thể chữa khỏi, các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại vẫn có thể giúp bạn đạt được ước mơ làm cha.
Tinh trùng yếu vẫn có khả năng thụ thai nếu được điều trị đúng cách
Điều trị tinh trùng yếu
Cách điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân khiến chất lượng tinh trùng suy giảm. Sau khi đánh giá mức độ nghiêm trọng và yếu tố gây bệnh, bác sĩ sẽ xây dựng kế hoạch điều trị cá thể hóa cho từng trường hợp. Một số phương pháp thường được áp dụng gồm:
1. Điều chỉnh lối sống
Với những trường hợp tinh trùng yếu do thói quen sinh hoạt không lành mạnh, việc thay đổi lối sống mang lại hiệu quả rõ rệt. Bạn nên giảm căng thẳng, hạn chế thức khuya, ngưng sử dụng thuốc lá và đồ uống có cồn. Đồng thời, bạn cần ưu tiên chế độ dinh dưỡng lành mạnh, duy trì luyện tập thể thao phù hợp và ngủ đủ giấc.
2. Điều trị các tình trạng viêm nhiễm
Nhiễm khuẩn đường sinh dục là nguyên nhân thường gặp làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng. Việc điều trị tập trung vào loại bỏ tác nhân gây bệnh, kiểm soát tình trạng viêm và ngăn ngừa các tổn thương lâu dài ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
3. Điều trị rối loạn chức năng sinh dục
Các rối loạn như xuất tinh sớm, rối loạn cương dương hoặc suy giảm ham muốn có thể cản trở quá trình thụ thai. Điều trị sẽ tập trung giải quyết nguyên nhân, cải thiện chức năng sinh lý và hỗ trợ lấy lại khả năng tình dục bình thường.
4. Điều trị bằng nội tiết và thuốc
Nếu tình trạng tinh trùng yếu xuất phát từ rối loạn nội tiết, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng hormone như testosterone hoặc gonadotropin. Đồng thời, bạn nên kết hợp với duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh để cải thiện chất lượng tinh trùng.
5. Áp dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản
Khi tinh trùng yếu do nguyên nhân bẩm sinh hoặc không đáp ứng tốt với thay đổi lối sống và điều trị nội khoa, các phương pháp hỗ trợ sinh sản sẽ được bác sĩ xem xét và lựa chọn. Bác sĩ sẽ thăm khám cả hai vợ chồng, tìm hiểu nguyên nhân hiếm muộn và lựa chọn phương pháp phù hợp.
Các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản phổ biến bao gồm:
- Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI).
- Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).
- Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI).
- Lấy tinh trùng từ mào tinh hoặc tinh hoàn trong trường hợp không có tinh trùng trong tinh dịch rồi cho thụ tinh với noãn
Bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám, tư vấn nếu có biểu hiện tinh dịch bất thường hoặc đang mong có con
Kết luận
Tinh trùng yếu là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể cải thiện nếu bạn được thăm khám đúng thời điểm và điều trị bằng phương pháp phù hợp. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và chủ động đi khám để phát hiện chẩn đoán sẽ giúp nâng cao đáng kể tỷ lệ điều trị thành công.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp khó khăn trong hành trình tìm kiếm cơ hội làm cha mẹ, đừng ngần ngại tìm đến Trung tâm Hỗ trợ Sinh sản Bệnh viện Đại học Phenikaa để được đồng hành và hỗ trợ toàn diện. Đây là đơn vị chuyên sâu trong lĩnh vực điều trị vô sinh - hiếm muộn, quy tụ đội ngũ bác sĩ, chuyên viên phôi học và điều dưỡng được đào tạo bài bản trong và ngoài nước, giàu kinh nghiệm và tận tâm với người bệnh. Trung tâm cung cấp các dịch vụ chuyên môn từ khám tư vấn hiếm muộn, xét nghiệm chẩn đoán chuyên sâu, các phương pháp hỗ trợ sinh sản IUI, IVF, ICSI và dịch vụ trữ lạnh bảo tồn sinh sản. Hệ thống phòng Lab chuẩn ISO 5, trang thiết bị tiên tiến giúp đảm bảo môi trường tối ưu cho quá trình nuôi cấy phôi và điều trị.
Không chỉ chú tâm vào chuyên môn, Trung tâm còn xây dựng không gian khám chữa bệnh thân thiện, riêng tư và ấm áp, giúp các cặp vợ chồng luôn cảm thấy yên tâm và được chăm sóc chu đáo trong suốt hành trình điều trị. Bạn hãy liên hệ ngay hotline: 1900 886648 để được tư vấn và hỗ trợ từ các chuyên gia sớm nhất nhé!
